Κατά την ενημέρωση από την Υφυπουργό Υγείας κυρία Ζωή Ράπτη και τον Πρόεδρο της Ομοσπονδίας φορέων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Ψυχικής Υγείας «ΑΡΓΩ», κύριο Μενέλαο Θεοδωρουλάκη παρουσίασαν το πρόγραμμα που υλοποιεί το Υπουργείο Υγείας για την παροχή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στους ασθενείς με COVID-19 που νοσηλεύονται στα Νοσοκομεία της χώρας, στις οικογένειες τους και στο υγειονομικό προσωπικό :
Ζ. ΡΑΠΤΗ: Διανύουμε την τρίτη και πιο ευαίσθητη φάση της μάχης με τον κορονοϊό και ήδη έχουν αρχίσει να αποτυπώνονται τα σημάδια μίας δεύτερης πανδημίας ψυχικών επιπτώσεων στις ζωές όλων μας.
Τα αναπόφευκτα μέτρα προστασίας, περιορισμού ή και lockdown που πήρε η χώρα μας, αλλά και όλες οι χώρες του πλανήτη, έχουν αλλάξει δραματικά τη ζωή και την καθημερινότητά μας και ανέτρεψαν οτιδήποτε θεωρούσαμε δεδομένο και ασφαλές.
Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της πανδημίας έχουν αρχίσει να καταγράφονται και στα ερευνητικά δεδομένα. Έχει αποτυπωθεί σε όλες τις σχετικές έρευνες, στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς, υψηλό ποσοστό ανθρώπων με άγχος, που ξεπερνά το ένα τρίτο του πληθυσμού σε κάποιες χώρες, αλλά και με συναισθήματα έντονου φόβου καθώς και θλίψης.
Καμία πληθυσμιακή ομάδα, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου και καταγωγής δεν μένει ανεπηρέαστη στον ψυχισμό της.
Όλη αυτή την περίοδο, κάποιοι συμπολίτες μας βίωσαν και βιώνουν την εμπειρία της ασθένειας, και της νοσηλείας, και κάποιοι, δυστυχώς, και της απώλειας των αγαπημένων τους προσώπων.
Ακόμη πιο δύσκολη πίεση δέχεται το υγειονομικό προσωπικό του Ε.Σ.Υ., αλλά και οι ιδιώτες γιατροί και άλλοι επαγγελματίες υγείας, που δίνουν καθημερινά τη μάχη στην πρώτη γραμμή του αγώνα για την θεραπεία των συμπολιτών μας.
Το Υπουργείο Υγείας, με απόφαση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, έθεσε σε προτεραιότητα τις δράσεις για την βελτίωση της ψυχικής ανθεκτικότητας του πληθυσμού απέναντι στις επιπτώσεις της πανδημίας, δημιουργώντας χαρτοφυλάκιο για την Ψυχική Υγεία για την στήριξη των συμπολιτών μας.
Επίσης, σε αυτή την προσπάθεια, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ο οποίος έθεσε ως έναν από τους τέσσερις πυλώνες της πολιτικής του για την περίοδο 2020-2025 την Ψυχική Υγεία, στέκεται ως καίριος σύμμαχος της χώρας μας, παρέχοντας απρόσκοπτα την υποστήριξή του με την από κοινού με το Υπουργείο Υγείας αξιολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών ψυχικής υγείας στη χώρα μας, υπό το πρίσμα των επιπτώσεων της πανδημίας.
Στο πλαίσιο αυτό, όλο αυτό το κρίσιμο διάστημα που διανύουμε και παράλληλα με την προσπάθεια καταπολέμησης της πανδημίας, το Υπουργείο Υγείας, έχει προχωρήσει στην ανάπτυξη και υλοποίηση δράσεων για την αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών επιπτώσεών της στους πολίτες.
Ειδικότερα, εκτός από τη λειτουργία της Γραμμής 10306 για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη του γενικού πληθυσμού σε 24ωρη βάση, το Υπουργείο Υγείας έχει σχεδιάσει και υλοποιεί ειδικό πρόγραμμα παροχής ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στους ασθενείς με COVID-19 που νοσηλεύονται στα Νοσοκομεία της χώρας, στις οικογένειές τους και στο υγειονομικό μας προσωπικό.
Το Πρόγραμμα ονομάστηκε «Κανένας μόνος στην Πανδημία», και ξεκίνησε στις αρχές του έτους. Στο συντονισμό και στην επιστημονική υποστήριξη του Προγράμματος, συμβάλλει και η Ομοσπονδία Φορέων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Ψυχικής Υγείας «ΑΡΓΩ».
Το Πρόγραμμα απευθύνεται σε:
- ασθενείς COVID-19 που νοσούν στα Νοσοκομεία μόνοι ή κατ’ οίκον, με ή χωρίς οικείους και χρειάζονται ενδυνάμωση και υποστήριξη,
- στις οικογένειές τους που τους φροντίζουν ή που αναμένουν το εξιτήριο τους από το Νοσοκομείο ή βιώνουν την οδυνηρή απώλεια αγαπημένων προσώπων τους,
III. στα άτομα με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις που επηρεάζονται περισσότερο από τις επιπτώσεις της πανδημίας στην καθημερινότητα τους,
- στα άτομα από τις ευάλωτες ομάδες που βιώνουν κοινωνική απομόνωση ή αποκλεισμούς
- στο προσωπικό των μονάδων υγείας και του ΕΚΑΒ, που έχει επωμιστεί το σημαντικό κοινωνικό και υγειονομικό έργο της αντιμετώπισης των επιπτώσεων στην υγεία του πληθυσμού και βιώνει μια παρατεταμένη περίοδο υγειονομικού συναγερμού,
- καθώς και στο γενικό πληθυσμό, με έμφαση σε όσους πλήττονται από τις επιπτώσεις του κορονοϊού, όπως σε ανέργους, σε εργαζόμενους σε αναστολή, σε ελεύθερους επαγγελματίες με κλειστές δραστηριότητες
Το Πρόγραμμα υλοποιείται από 24 Κέντρα Ημέρας και Κινητές Μονάδες Νομικών Προσώπων Ιδιωτικού Δικαίου σε όλη την χώρα, σε συνεργασία με τις κατά τόπους Υγειονομικές Περιφέρειες και σε διασύνδεση με παραπάνω από 450 Μονάδες Υγείας του Ε.Σ.Υ., όπως Νοσοκομεία, Κέντρα Υγείας και Περιφερειακά Ιατρεία.
Παρέχονται εξ’ αποστάσεως υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και ενδυνάμωσης αλλά και ψυχοθεραπείας ,από έμπειρο και εξειδικευμένο προσωπικό. Για την εξασφάλιση της πρόσβασης στην υποστήριξη των ωφελούμενων στις νοσηλευτικές μονάδες διατίθενται tablets και smartphones στα Νοσοκομεία.
Επίσης, για την ομογενή και συντονισμένη υλοποίηση του Προγράμματος από όλους τους εμπλεκόμενες Φορείς, αναπτύχθηκε κοινή μεθοδολογία και υλοποιήθηκαν ειδικά διαδικτυακά σεμινάρια.
Τα συνοπτικά αποτελέσματα της δράσης έχουν ως εξής:
Α. Έχουν προσληφθεί συνολικά, μέχρι σήμερα, 92 επαγγελματίες στο χώρο της ψυχικής υγείας: 61 ψυχολόγοι, 20 κοινωνικοί λειτουργοί, 2 ψυχίατροι, 1 παιδοψυχίατρος και 8 λοιπών ειδικοτήτων
Β. Έχουν εξυπηρετηθεί συνολικά, μέχρι σήμερα, 1.142 άτομα: 126 ασθενείς με Covid, 111 συγγενείς ασθενών, 177 χρόνιοι πάσχοντες, 123 άτομα από ευάλωτες ομάδες, 210 άνεργοι, 85 μέλη προσωπικού Νοσοκομείων, 310 άτομα από τον γενικό πληθυσμό και διεκπεραιώνονται 249 νέα αιτήματα
Γ. Έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα:
5.040 συνολικά τηλεσυνεδρίες , στις οποίες περιλαμβάνεται η ανίχνευση αναγκών, η τηλε-συμβουλευτική και η τηλε-ψυχοθεραπεία,
148 τηλε-εκπαιδεύσεις του προσωπικού μονάδων υγείας και του γενικού πληθυσμού, με 4.011 συμμετέχοντες και
109 δράσεις αγωγής κοινότητας.
Δ. Έχουν διανεμηθεί σε όλες τις μονάδες ενημερωτικά φυλλάδια για το υγειονομικό προσωπικό, τους ασθενείς Covid, τις οικογένειές τους και τον γενικό πληθυσμό, και έχουν αναρτηθεί αφίσες στους χώρους των Νοσοκομείων.
Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να ευχαριστήσω από την καρδιά μου τόσο τους συμμετέχοντες στο Πρόγραμμα, όσο και το υγειονομικό προσωπικό των Νοσοκομείων που δίνει καθημερινή μάχη στον αγώνα κατά της πανδημίας υπό συνθήκες μεγάλης πίεσης.
Περισσότερο από ποτέ, σήμερα οφείλουμε να διατηρήσουμε τις ψυχικές μας δυνάμεις, να βρούμε τρόπους να τις ενισχύσουμε και να τις ενδυναμώσουμε για να ανταπεξέλθουμε στην δύσκολη περίοδο που διανύουμε και να μπορέσουμε να χτίσουμε τις βάσεις για την επόμενη ημέρα.
Γιατί δεν μπορεί να υπάρξει υγεία, χωρίς ψυχική υγεία, όπως δεν μπορεί να υπάρξει οικονομία και κοινωνία χωρίς ψυχική υγεία .
Σε αυτό τον αγώνα κανείς δεν είναι μόνος του.
Το τραύμα της πανδημίας μάς προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία να επανεξετάσουμε και να αλλάξουμε τον τρόπο που δείχνουμε ενδιαφέρον ο ένας για τον άλλον, αλλά και να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον υγείας και ευεξίας, τόσο για τον εαυτό μας, όσο και για τους συνανθρώπους μας.
Τίποτα δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τη σύναψη ισχυρών δεσμών, την αποτελεσματική συνεργασία την αλληλεγγύη σε διαπροσωπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Στο δύσκολο αυτό αγώνα είμαστε όλοι μαζί για να επανέλθουμε με ασφάλεια στην κανονικότητα, με σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή και αξία.
Το σύνθημά μας είναι: Κανένας μόνος απέναντι στην Πανδημία, κανένας μόνος και μετά!
Μ. ΘΕΟΔΩΡΟΥΛΑΚΗΣ: Σας ευχαριστώ. Το πρόγραμμα «Κανένας μόνος στην πανδημία» στοχεύει στην παροχή ψυχοεκπαίδευσης, στην προαγωγή ψυχικής υγείας, στην ψυχολογική υποστήριξη και στην ενδυνάμωση, ώστε οι εξυπηρετούμενοι να βελτιώσουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και να υποστηριχθούν ώστε να αντιμετωπίσουν την όποια ψυχολογική επιβάρυνση επιφέρει η νόσηση από την COVID-19, η φροντίδα ατόμων που νοσούν με COVID-19, και γενικότερα οι επιβαρύνσεις της πανδημίας στην καθημερινότητα τους.
Οι παρεμβάσεις είναι πολυεπίπεδες:
- Ενημέρωση, με στόχο την ευαισθητοποίηση των εξυπηρετούμενων και τη διευκόλυνση της πρόσβασής τους σε χρήσιμες και έγκυρες πληροφορίες και πηγές βοήθειας.
- Εκπαίδευση μέσω διαδικτυακών θεματικών σεμιναρίων, με στόχο την αύξηση της επίγνωσης των εξυπηρετούμενων για την καλύτερη διαχείριση των δικών τους ψυχοκοινωνικών αναγκών και των αναγκών αυτών που φροντίζουν.
- Ψυχοεκπαίδευση και αγωγή κοινότητας
- Ομαδική και εξατομικευμένη εξ αποστάσεως υποστήριξη,με στόχο τη διαχείριση του στρες και άλλων επιπτώσεων της πανδημίας.
- Ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις
Η έως τώρα εμπειρία και οι σχετικές έρευνες κατέδειξαν ότι η ενίσχυση της ψυχολογικής ανθεκτικότητας και η αύξηση της κοινωνικής υποστήριξης/προστασίας αποτελούν σημαντικούς προστατευτικούς παράγοντες των ψυχοκοινωνικών επιπτώσεων της πανδημίας και της κοινωνικοοικονομικής κρίσης, γιατί εξομαλύνουν επιδράσεις από τις αλλαγές στον τρόπο ζωής και αναπτύσσουν μηχανισμούς εκ νέου προσαρμογής.
Η ανάπτυξη του προγράμματος προαγωγής της ψυχικής υγείας πραγματοποιείται σε διασύνδεση με τους φορείς που εμπλέκονται και προβλέπει σταδιακή ανάπτυξη των τριών βασικών διαστάσεων της ψυχοεκπαίδευσης: ενημέρωση για τα πιθανά συμπτώματα (information), εκπαίδευση σε δεξιότητες (skills training) και υποστήριξη (support). Στο πλαίσιο αυτό:
- Έως τις 15/4 εξυπηρετήθηκαν 126 ασθενείς Covid, ενώ υπήρξαν 27 νέα αιτήματα. Οι ασθενείς με COVID-19 παρουσιάζουν συμπτώματα όπως άγχος για την υγεία τους, άγχος γενικά, συναισθηματική εξάντληση, διαταραχές συναισθήματος, διαταραχές ύπνου, μοναξιά και ευερεθιστότητα, ενώ βιώνουν ένα πρωτόγνωρο για πολλούς κοινωνικό στίγμα και αυτοαπομόνωση. Η ίδια η διαχείριση της ασθένειας απαιτεί κοινωνική αποστασιοποίηση και δημιουργεί ενοχές για την πιθανή μετάδοση. Είναι κατά τη διάρκεια της νοσηλείας αποκομμένοι σε μεγάλο βαθμό από συγγενείς και φίλους και η μόνη ανθρώπινη επαφή είναι με το προσωπικό του Νοσοκομείου, τους γιατρούς και νοσηλευτές, που τρέχουν για να τους φροντίσουν όλους.
Η μοναξιά είναι πρωτόγνωρη. Οι ασθενείς, αφού διαχειριστούν το βιολογικό κομμάτι της αποκατάστασης της υγείας τους, στη συνέχεια και συνήθως λίγες μέρες μετά την έξοδο από το Νοσοκομείο ή την ανάρρωση τους, αρχίζουν να απασχολούνται με τις ψυχολογικές και συναισθηματικές επιπτώσεις της ασθένειας τους, ενώ σε πολλές περιπτώσεις παρουσιάζονται σοβαρές διαταραχές ακόμα και μετά από 2-3 μήνες από την αποθεραπεία από την COVID-19.
Παράλληλα, υπάρχει έντονο συναίσθημα αβοηθητότητας και μεγάλο άγχος για τους οικείους, ειδικά αν είναι φροντιστές που έχουν και άγχος να αναρρώσουν γρήγορα για να επιστρέψουν στα καθήκοντα φροντίδας. Αναγκάζονται σε έκπτωση στις κοινωνικές και ενδοοικογενειακές σχέσεις, ειδικά με χρόνια πάσχοντες. Αντιμετωπίζουν επίσης διαταραχές πρόσληψης τροφής μετά το εξιτήριο. Έχουν υπάρξει περιστατικά κρίσεων πανικού που θεωρήθηκαν από τους ίδιους υποτροπές της ασθένειας, που πολλαπλασίασαν τον πανικό και προσέφυγαν στο Νοσοκομείο ως περιστατικά COVID-19.
O έντονος φόβος οδηγεί σε εξάρτηση από τους φροντιστές και, παρά την επιβίωση, υπάρχει υπέρμετρος φόβος για την ίδια τη ζωή τους. Κατηγορούν για διάφορα θέματα λόγω σωματικής εξάντλησης το προσωπικό των Νοσοκομείων. Βιώνουν μια ασάφεια και αβεβαιότητα, μη γνωρίζοντας το αύριο. Πιο ήπια συμπτώματα έχουν όσοι έχουν ψυχική ανθεκτικότητα και αποθέματα ψυχικού σθένους, ενώ οι πιο ευάλωτοι είναι όσοι έχουν ήδη βιώσει απώλειες ή άλλες καταστάσεις ψυχολογικής κόπωσης. Σε μερικές περιπτώσεις αντιμετώπισαν τόσο μεγάλες ενοχές που του οδήγησαν σε αυτοκτονικούς ιδεασμούς.
- Έως τις 15/4 εξυπηρετήθηκαν 111 συγγενείς ασθενών Covid, ενώ υπήρξαν 31 νέα αιτήματα. Οι συγγενείς παρουσιάζουν συνήθως συμπτώματα όπως άγχος για την υγεία τους, άγχος γενικά, συναισθηματική εξάντληση, στρες για αποφυγή νόσησης, διαταραχές ύπνου, συναισθηματική εξάντληση, ευερεθιστότητα, δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις και κατάθλιψη, ενώ αναπτύσσουν σημαντικές ενοχές και θλίψη για τη μη δυνατότητα δια ζώσης επικοινωνίας με τους ασθενείς συγγενείς τους, που επιδεινώνεται ιδιαίτερα στις περιπτώσεις απώλειας του συγγενή τους και χωρίς την συμπαράσταση τις τελευταίες στιγμές του και χωρίς την δυνατότητα του αποχαιρετισμού, ακόμα και της μη οπτικής επαφής με την σωρό.
Η μη ολοκληρωμένη τελετή αποχωρισμού οδηγεί σε παγωμένο πένθος που εμφανίζει συμπτώματα διαταραχών στον ύπνο, θλίψης, συναισθηματικής απάθειας και σωματικής υπερδιέγερσης. Οι συγγενείς των ασθενών με νοσηλεία σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας βιώνουν ακόμα πιο έντονα συναισθήματα θλίψης, αβοήθητου, ματαίωσης και θυμού, ενώ η αδυναμία επικοινωνίας οδηγεί σε εντάσεις και με το προσωπικό των Μονάδων. Πολλές φορές ξεκινούν το πένθος πριν τον θάνατο του οικείου τους. Πολλές φορές επίσης αναζητούν την ευθύνη για τον θάνατο σε τρίτους…
- Έως τις 15/4 εξυπηρετήθηκαν 177 χρόνιοι πάσχοντες και ΑμεΑ, ενώ υπήρξαν 34 νέα αιτήματα.Τα ΑμεΑ και χρόνιες παθήσεις παρουσιάζουν συμπτώματα όπως άγχος γενικά, άγχος για την υγεία τους, απομόνωση, συναισθηματική εξάντληση, προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις, διαταραχές ύπνου, μοναξιά και ευερεθιστότητα, υπερβολική επιθετικότητα όταν υπάρχει υπόνοια κινδύνου νόσησης, άγχος που δεν ηρεμεί. Βιώνουν πολλαπλό αποκλεισμό και σημαντικά προβλήματα προσβασιμότητας στις υπηρεσίες υποστήριξης τους.
- Αντίστοιχα, σε ό,τι αφορά τις ευάλωτες ομάδες έχουν εξυπηρετηθεί 123 άτομα, ενώ έχουν υπάρξει 13 νέα αιτήματα.Τα άτομα από ευάλωτες ομάδες παρουσιάζουν κατά σειρά συχνότητας συμπτωμάτων άγχος γενικά, άγχος για την υγεία τους, συναισθηματική εξάντληση, προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις, διαταραχές συναισθήματος, μοναξιά, διαταραχές ύπνου και ευερεθιστότητα. Συμπτώματα που οδηγούν σε κατάθλιψη. Πολλές φορές παρουσιάζουν ιδεοψυχαναγκασμούς χωρίς να έχουν προηγούμενη ψυχοπαθολογία, έντονο φόβο και αίσθημα του αβοήθητου.
- Στο προσωπικό των Νοσοκομείων υπήρξαν πολυεπίπεδες παρεμβάσεις ψυχοεκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης και ως στιγμής έχουν εξυπηρετηθεί με υπηρεσίες υποστήριξης 85 μέλη του προσωπικού των Νοσοκομείων, ενώ υπάρχουν 30 νέα αιτήματα.Το προσωπικό των Νοσοκομείων παρουσιάζει κατά σειρά συχνότητας συμπτωμάτων άγχος γενικά, άγχος για την υγεία τους, ζητήματα διαπροσωπικών σχέσεων, συναισθηματική εξάντληση, burn out, ευερεθιστότητα, ματαίωση και διαταραχές ύπνου. Χτίζουν ψυχολογικές άμυνες ανακαλώντας προηγούμενες εμπειρίες. Δυσκολεύονται να αναζητήσουν υποστήριξη γιατί προηγείται η επιβίωση και η διεκπεραίωση της καθημερινότητας. Η παροχή φροντίδας αποτελεί κίνητρο διατήρησης σε καλή κατάσταση μαζί με το αίσθημα προσφοράς και παροχής ασφάλειας στους εξυπηρετούμενους, μετριάζει ακόμα και τον ίδιο το υψηλό φόβο νόσησης. Τα προφίλ των υγειονομικών είναι ανάμεικτα: παρατεταμένης κούρασης και μειωμένης αποτελεσματικότητας και υψηλής αίσθησης καθήκοντος και άγχους για το αποτέλεσμα.
- Αντίστοιχα στο γενικό πληθυσμό, έχουν εξυπηρετηθεί 310 άτομα και υπάρχουν 93 νέα αιτήματα, καθώς και έχουν εξυπηρετηθεί επίσης 210 άνεργοι και αντίστοιχα υπάρχουν 21 νέα αιτήματα. Τα άτομα από τον πληθυσμό παρουσιάζουν συνήθως πάλι άγχος γενικά, άγχος για την υγεία τους, συναισθηματική εξάντληση, προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις, στρες λόγω οικονομικών προβλημάτων, διαταραχές συναισθήματος, μοναξιά και ευερεθιστότητα.
Ο φόβος για τη νόσηση περιορίζει την ενόχληση στα πρώτα στάδια από τα οικονομικά προβλήματα, ενώ υπάρχει αυξημένη επιθετικότητα και διεκδίκηση της άμεσης επαναφοράς της προ Covid καθημερινότητας.
Το Πρόγραμμα «Κανένας μόνος στην πανδημία» λειτουργεί σε συνεργασία με την Γραμμή 10306 από την οποία παραπέμπονται πολλοί συνάνθρωποι μας για παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών.
Κλείνοντας, θέλω να ευχαριστήσω το προσωπικό των υγειονομικών μονάδων της χώρας για τη συνεργασία καθώς και τις υγειονομικές περιφέρειες για τη διασύνδεση.
Να ευχαριστήσω ιδιαίτερα το Υπουργείο Υγείας και την αρμόδια Υφυπουργό κυρία Ράπτη καθώς και τα στελέχη του γραφείου της για την πολύ καλή συνεργασία και την εμπιστοσύνη που έχουν δείξει στην Ομοσπονδία, καθώς επίσης και τα στελέχη τόσο της γραμμής 10306 που κάνουν τις παραπομπές, αλλά και του προσωπικού των προγραμμάτων που λειτουργεί καθημερινά και είναι δίπλα στον πολίτη κάνοντας πράξη το «κανένας μόνος στην πανδημία».