Παιδιά και εξετάσεις σε μια ακόμα «κρίση»-μη χρονιά
Γράφει η Ευγενία Παπαχρηστοπούλου
Ψυχολόγος-Κλινική Νευροψυχολόγος, MSc Ιατρικής Αθηνών
Καθήγητρια Κλινικής Νευροψυχολογίας Επιστημονικό Κολλέγιο Ελλάδας
Για μία ακόμη φορά θεατές στο ίδιο έργο που επαναλαμβάνεται όσο μπορεί κανείς να θυμηθεί τον εαυτό του. Περίπου τις ίδιες μέρες κάθε χρόνο το ίδιο μοτίβο με διαφορετικούς πρωταγωνιστές κάθε φορά. Ίδια συναισθήματα χαράς, απογοήτευσης, ευτυχίας, ματαίωσης τα οποία απλά αλλάζουν πρόσωπα και καταστάσεις. Τα πρόσωπα είναι γονείς και παιδιά που ζουν στην τροχιά των Σχολικών αλλά και οσονούπω των Πανελληνίων Εξετάσεων. Καταστάσεις όπως αυτές που βιώνουμε τα τελευταία τρία χρόνια. Κρίσεις διαφόρων μορφών. Η τρέχουσα σχολική χρονιά χαρακτηρίζεται από μία ιδιαιτερότητα. Τα παιδιά μετά από δύο χρόνια αποχής από τις εξετάσεις λόγω πανδημίας καλούνται να επανέλθουν σε μία «κανονικότητα» που ορίζεται από το εκπαιδευτικό σύστημα. Όμως για ποια «κανονικότητα» μιλάμε; Θα μιλούσαμε γι αυτήν αν υπήρχε μία συνέχεια. Τα παιδιά ζήσανε μία κατάσταση αναγκαστικής αποδιοργάνωσης λόγω των μέτρων κατά της πανδημίας, νέους τρόπους εκπαίδευσης με την εισαγωγή καινοτόμων μεθόδων και τώρα εξετάσεις με την παλιά μορφή αλλά συνάμα και διαφορετική αφού επανέρχονται δριμύτερες . Σε κάποια σχολεία το πρόγραμμα περιλαμβάνει εξέταση δύο μαθημάτων ημερησίως για να βγει το πρόγραμμα μέχρι τις Πανελλήνιες. Όσο για τα παιδιά που δίνουν τη φετινή χρονιά Πανελλήνιες ζουν μια «περίεργη» πραγματικότητα. Τα δύο τελευταία χρόνια καθοριστικά για τη σύνδεσή τους με την τελευταία χρονιά εκπαιδεύτηκαν διαδικτυακά με ό,τι αυτό σημαίνει, δεν έδωσαν εξετάσεις όπως τις ήξεραν και καλούνται τώρα να καλύψουν μια υπέρογκη -σύμφωνα με τα λεγόμενα τους – ύλη έχοντας ωστόσο πάρα πολλά κενά.
Παρακολουθώ καθημερινά παιδιά που υποστηρίζω για διαχείριση του άγχους που προκαλεί η εφηβεία από μόνη της, η πιεστική ανάγκη για επιλογή επαγγέλματος σε ένα τελείως ανταγωνιστικό κόσμο και άλλες καταστάσεις που αναδύονται στην εφηβεία. Τώρα έρχονται να προστεθούν οι φόβοι, η αγωνία και η σύγχυση λόγω των συνθηκών που βιώνουν. Τα αποτελέσματα των τελευταίων χρόνων είναι έκδηλα: έντονη έκφραση βίας, περιστατικά σχολικού εκφοβισμού, συμμορίες εφήβων, αυτοκτονίες, επικίνδυνα παιχνίδια και πολλά άλλα που ακούμε καθημερινά. Όλες αυτές οι αλλαγές που επήλθαν μετά την πρωτόγνωρη πανδημία απαιτούσαν μία σταδιακή επαναφορά της κανονικότητας στη σχολική πραγματικότητα η οποία όμως δεν πραγματοποιηθήκε. Και μαζί με όλα αυτά επιπροστίθεται η αγωνία και το άγχος των γονέων για το μέλλον των παιδιών τους.
Τι ακριβώς όμως είναι η επιτυχία, τι αποτυχία και πόσο αυτές οι έννοιες συνδέονται με τη ζωή των παιδιών; Επιτυχία δε σημαίνει ένα καλό αποτέλεσμα στις Πανελλήνιες ή ένας καλός βαθμός στις προαγωγικές εξετάσεις. Με τον ίδιο τρόπο αποτυχία δεν είναι ένα μη επιθυμητό αποτέλεσμα. Μία μη αναμενόμενη έκβαση δε σηματοδοτεί αρνητική εξέλιξη στη ζωή. Συνήθως σημαίνει ενεργοποίηση για εξεύρεση εναλλακτικών που από μόνη της είναι μια γνωστική διαδικασία η οποία έχει μόνο θετική έκβαση: την επινόηση λύσεων. Σε κάθε περίπτωση είναι εξέλιξη. Συνεπώς η έννοια αποτυχία δεν υφίσταται.
Ωστόσο, οι γονείς με τη σειρά τους ρωτάνε : «πως να βοηθήσω το παιδί μου; Πως να ανακουφίσω τα συναισθήματά του;»
Θα πρότεινα στον κάθε γονέα να δει και να επεξεργαστεί τα δικά του συναισθήματα πρωτίστως. Τι περιμένει από το παιδί του, κατά πόσον οι προσδοκίες του ταυτίζονται με του παιδιού του, πόσο θεωρεί το παιδί δική του προέκταση, πόσο μπορεί να δει το παιδί σαν αυτόνομη και ανεξάρτητη οντότητα με δικές του επιθυμίες και επιδιώξεις. Είναι συχνό το φαινόμενο οι γονείς να επενδύουν στα παιδιά και να θέλουν να ζήσουν τη ζωή που δεν έζησαν οι ίδιοι ή να προσπαθούν μέσα από τα παιδιά τους να διορθώσουν τα δικά τους κακώς κείμενα. Θα ήταν χρήσιμο να αναγνωρίσει ο κάθε γονέας τους δικούς του φόβους και τις δικές του αγωνίες πριν τις καθρεφτίσει στα παιδιά του. Η απάντηση βρίσκεται στην αποδοχή των παιδιών μας αλλά και των επιλογών τους ακόμα και εάν είναι διαφορετικές από τις δικές μας. Αποδοχή για αυτό που είναι και για αυτό που δεν είναι. Για ό,τι έκαναν και ό,τι δεν έκαναν. Για ό,τι πέτυχαν και για ό,τι δεν πέτυχαν.
Τι κάνουμε λοιπόν ως γονείς για να ανακουφίσουμε τα αντικρουόμενα συναισθήματα των παιδιών μας; Αγκαλιάζουμε τα παιδιά μας, τα επιβραβεύουμε για την προσπάθεια, όποια και αν είναι αυτή, τα συγχαίρουμε που κερδίζουν τις μικρές τους μάχες. Συμμεριζόμαστε τα συναισθήματά τους , τους φόβους τους , τις αγωνίες τους, τη σύγχυσή τους, αναγνωρίζουμε τα αδιέξοδα τους, αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες τους και προσπαθούμε να δούμε μέσα από τα μάτια τους τη δική τους ζωή. Προσπαθούμε να αποκαλύψουμε τα θέλω τους, τις επιθυμίες τους, τα ταλέντα τους. Πίσω από τη σχολική επίτευξη κρύβονται χαρίσματα που συχνά υποτιμούνται. Υποστηρίζουμε λοιπόν τα παιδιά μας στον αγώνα τους ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα. Παρέχουμε ενθάρρυνση και τα διαβεβαιώνουμε ότι απλά είμαστε δίπλα τους ό,τι και να συμβεί. Η ψύχραιμη και ήρεμη αντιμετώπιση βοηθάει στην εξεύρεση των καλύτερων δυνατών λύσεων. Κλείνοντας θα αναφέρω τη φράση μιας μαθήτριας που δεν πέρασε μεν στη σχολή που ήθελε αλλά βρήκε τρόπο να συνεχίζει τις σπουδές της: «Δεν έγινε και τίποτα που δεν πέρασα στις Πανελλήνιες. Βρήκα το δρόμο μου, τα πατήματά μου και είμαι καλά με αυτό». Εύχομαι σε όλα τα παιδιά να κατακτήσουν παρόμοιες δικές τους «νίκες».